نقد فیلم«سرخپوست»/یک قدم تا کازابلانکای ایرانی!
جمشید خاوری
«سرخپوست» روایتگر داستان رئیس یک زندان است (سرگرد جاهد با بازی نوید محمد زاده) که هنگام تخلیه زندان و انتقال زندانیان به زندانی دیگر، با خبر می شود یکی از زندانیان (احمد معروف به سرخپوست) ناپدید شده است. این درحالیست که در همان روز، حکم ترفیع درجۀ جاهد هم امضا شده و اگر زندانی پیدا نشود می تواند مسالۀ ترفیع را با خطر مواجه کند.
فیلمنامۀ «سرخپوست» دقیقا مطابق با الگوهای فیلمنامه نویسی نوشته شده است. زنجیرۀ علت و معلولی به درستی پیوند خورده و همۀ کاشت و برداشت ها سرجای خودش است. به نحوی که شاید با یکبار دیدن، تماشاگر عادی نتواند همۀ اشاره ها و کدها را متوجه شود و نیاز باشد که برای درک بهتر فیلم؛ مجددا به تماشای آن بنشیند. همچنین فیلمنامه نویس با استفاده از روش قطره چکانی در اطلاعات دادن به تماشاگر، او را تشنۀ تعقیب داستان نگه می دارد. البته به جز یک مورد که پایان بندی فیلم را زیر سوال می برد و در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
پرده اول فیلم به معرفی شخصیت های اصلی و فرعی اختصاص دارد. سرگرد جاهد فردی بسیار جدی و منظبت است که سالها آن زندان را به خوبی اداره کرده و ناپدید شدن یک زندانی می تواند او را با چالشی بزرگ مواجه کند.
فیلم در پرده میانی، تلاشهای قهرمان قصه برای رسیدن به هدفش (پیدا کردن زندانی) را به تصویر می کشد. در این میان، خانم مددکاری وارد قصه می شود (کریمی با بازی پریناز ایزدیار) که بعدها متوجه می شویم برای کمک به سرخپوست به زندان آمده و اعتقاد دارد او بی گناه به زندان افتاده است. در این پرده، ما شاهد رد گم کنی ها و کارشکنی هایی هستیم که مددکار با همدستی برخی زندانیان انجام می دهد (مثل قضیۀ جای واکس روی تخته سنگ و شهادت دروغ یک زندانی مبنی بر دیدن فرار احمد به سمت بیرون از زندان) اما در نهایت این هوشمندی قهرمانِ قصه است که موفق می شود گره ماجرا را باز کند.
پرده میانی فیلم؛ عرصه ای است که قهرمان داستان در مسیر شناخت خویش گام برمی دارد و با یک چالش بزرگ دست و پنجه نرم می کند. بدون شک برای سرگردی که سالها به عنوان نگهبان قانون، انجام وظیفه کرده و مشکل خاصی هم پیش نیامده، فرار یک زندانی در آخرین روزی که او مسئولیت آنجا را به عهده دارد می تواند علاوه بر اینکه شایستگی اش را پیش مسئولین مافوق؛ زیر سوال ببرد در ارتقای درجه اش هم خلل ایجاد کند. بنابراین برای دفاع از حیثیت کاری خود، باید فراری را پیدا کند. پیدا کردنِ او یعنی رسیدن به هدف و رسیدن به هدف یعنی پیروزی در آن چالشی که گریبانش را گرفته است.
اما قصه در همین جا تمام نمی شود. حالا که او به هدفش رسیده و برندۀ آن قایم باشک بازی با سرخپوست شده، بحث انسانیت و عواطف به وسط کشیده می شود. جاهد به عنوان یک «زندانبان» کارش را درست انجام داده اما به عنوان یک «انسان» وقتی بی گناهی سرخپوست برایش مسجل می شود تصمیمی خلاف عرف می گیرد که به نوعی نمایانگر تکامل روحی و تحول شخصیت اوست.
از سویی دیگر، شخصیت «احمد سرخپوست» که کارگردان در تصمیمی هوشمندانه، از نشان دادن چهره اش خودداری می کند؛ از طریق چند دیالوگ معرفی می شود. او زن و یک بچه دارد. اهالی روستایشان از او به نیکی یاد می کنند و بخاطر پاپوشی که ارباب ده برایش دوخته به اعدام محکوم شده اما بی گناه است و تقریبا اکثر کسانی که درباره اش حرف می زنند بر بی گناهی او اذعان دارند. با این حال، او نمی تواند همدلی مخاطب را جلب کند و تماشاگر در طول قصه بیشتر با سرگرد جاهد همذات پنداری می کند. هر چند جاهد یک شخصیت خاکستری است اما چون، اولا جلوی دوربین حضور فیزیکی دارد و ثانیا با عمل و عکس العمل هایش قصه را جلو می برد، تماشاگر دوست دارد با او همراه شود.
کارسن ریوز در کتاب «رازهای پنهان فیلمنامه نویسی» می نویسد: « هنگام نوشتن فیلمنامه، صفحات بعد از نقطه میانی و قبل از پردۀ سوم، چیزی را ترسیم می کنند که آن را «مثلث برمودای فیلمنامه نویسی» می نامم. این نقطه ای است که فیلمنامه در آن به هلاکت می رسد. اتفاقی که اغلب رخ می دهد این است که ایده های فیلمنامه نویس ها در پردۀ دوم ته می کشند و شروع می کنند به تند تند نوشتنِ تعدادی صحنۀ پر کننده تا به نقطۀ اوج برسند. صحنه های پُرکننده، بلای جان فیلمنامه ها هستند و به تمام چیزهایی که این همه رویشان زحمت کشیده اید آسیب می رسانند.» این همان چیزی است که اگر فیلمنامه نویس دچارش شود فیلمنامه اش «خسته کننده» می شود و تماشاگر هنگام دیدن فیلم، خوابش می گیرد. اما فیلمنامه نویسِ «سرخپوست» از این مرحله با موفقیت عبور کرده و در این مثلث برمودا غرق نشده است.
در پرده سوم، قصه می توانست با فداکاری عاشقانۀ جاهد به شیوه دیگری رقم بخورد. اگر جاهد به خاطر عشق مددکار، احمد را آزاد می کرد «سرخپوست» می توانست تبدیل به یک «کازابلانکا»ی درخشانِ وطنی شود اما عدم ارائۀ اطلاعات لازم در پرده میانی و تعلل در شخصیت پردازی خانم مددکار باعث شده که تماشاگر شاهد رقم خوردنِ یک عشق دو طرفه نباشد. در طول فیلم می بینیم که کدهایی مبنی بر عاشق شدن سرگرد داده می شود از جمله بوکردن مدادی که از دست مددکار گرفته یا پخش آهنگی عاشقانه از بلندگوی زندان؛ ولی از رفتار مددکار اشاره روشنی مبنی بر عاشق شدن نمی بینیم. به جز یک مورد که بالحنی ملایم به جاهد می گوید به شما نمی آید آدم خشنی باشید و وقتی بحث رفتنِ می شود، در گوش جاهد دیالوگی در این مایه ها می گوید که شاید دلیلی برای بازگشتم وجود داشته باشد! و در نتیجه تماشاگر این نزدیک شدنِ او به رئیس زندان را یک نقشه ی از پیش تعیین شده برای کمک به فرار سرخپوست می پندارد.
در مورد پایان بندی – علارغم زحمتی که فیلمنامه نویس کشیده – یک علامت سوال بزرگ در ذهن تماشاگر نقش می بندد که علت تغییر رفتار رئیس زندان چه می تواند باشد؟ آیا این مهربانی یا بخشش یا چشم پوشی، ناشی از علاقه ای است که نسبت به مددکار دارد یا برآمده از تغییر نگرش او و بیدار شدن وجدانش است که باور کرده احمد بی گناه است و نباید در زندان باشد؟! هر چند برخی تماشاگران اعتقاد دارند جاهد، از فرار احمد چشم پوشی نمی کند و در آخرین لحظه به راننده تریلی دستور می دهد که به زندان جدید برود!
- مطالب مرتبط
- برادران لیلا که بودند و چه کردند؟
- نگاهی به دو فیلم جنجالی که بر اساس زندگی قاتل زنان خیابانی ساخته شده اند
- یادداشتی درباره فیلم "چپ راست"
- نگاهی به فیلم سراسر شب/ خسته و پُر مَلال!
- نگاهی به فیلم جمشیدیه / از کوره در رفتن!
- نگاهی به فیلم "پاپ"/ عشق و چیزهای دیگر
- نگاهی به بنفشه آفریقایی/ مردانگی های یک زن!
- نقد کوتاهی بر فیلم لتیان/، دربارۀ اِلی و دربارۀ یاسی!
- نقد کوتاهی بر فیلم "هفت و نیم"/فقط گفتن و رفتن!
- نقد کوتاهی به فیلم «بی وزنی»: چیزی شبیه اسمش!
نظرات کاربران
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت1)/دختر خوب و دختر گمشده!
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- تازه ترین آمار فروش فیلمهای سینمایی
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- افشاگری پرنسس دایانا در مستندی بحث برانگیز
- عکس: مراسم تشییع پیکر حبیب الله کاسه ساز
- توضیحات کامل احمد نجفی درمورد اعتراض هایش: من تنها نیستم اما کار خودم را تنها انجام میدهم!
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- همه چیز دربارۀ حضور بازیگر زن ترکیه در ایران
- یک واکنش به سحر قریشی و لیلا اوتادی/ چشم و ابروی زیبا در این شهر زیاد است!
- راز فیلم ارتباط جنسی زهرا امیر ابراهیمی فاش شد/ چه کسی سی دی «زهره» را پخش کرد؟!
- 12 گام برای نوشتن یک فیلمنامه ی انیمیشن
- خواننده های نسل جدید با کدام آهنگ ها معروف شدند؟
- فصل دوم سریال «نفس» امسال جلوی دوربین می رود
- آیا جواد یساری به سرنوشتِ حبیب دچار میشود؟
- عکس:تولد مهران غفوریان در کنار هنرمندان
- صد نقشِ فراموش نشدنی سینما و تلویزیون ایران
- کچلهای سینما، از جمشید آریا تا صفر کشکولی!
- تصادف رضا عطاران؛ حادثه ای که به خیر گذشت!
- زیباترین بازیگران زن ایرانی در رتبه بندی جهانی
- شکایت خانواده آتنا اصلانی از امیر تتلو
- فیلمِ کاملِ سکانسِ سانسور شده و جنجالی پایتخت
- «خانۀما» یک برنامۀ خط شکن در تلویزیون است
- برگزاری کنسرت همایون شجریان در لندن
- شاهد احمد لو و ویدا جوان در حمام عمومی!
- ببینید: زن و شوهری که در30 فیلم، نقش خودشان را بازی کرده اند!
- جای خالی فیلسازان زن در جشنوارۀ سی و ششم
- درخواست ترانه علیدوستی از حسن روحانی
- «تتلو» میتواند سرود تیم ملی را بخواند؟!
- کدام هنرمندان در امور خیریه فعالند؟
- 10 فیلمی که حتی مردان را هم به گریه میاندازد!
- عیاری: تلخی جامعه از فیلمهای من بیشتر است!
- انتشار یک فیلم کودکانه در شبکه نمایش خانگی
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- «روتوش» بهترین فیلم کوتاه جشنواره کراکوف
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- برگزیدگان هفدهمین جشن حافظ معرفی شدند/ گلزار بالاخره جایزه گرفت!
- رقابت ۲۵ انیمیشن بلند برای اسکار ۲۰۱۹
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت2)/ چشمان کاملا بسته!
- ناگفته های کارگردان ایرانی درباره بازیگری زن بدنام / روی چندتا عکسِ ناجور تمرکز کردند!
- عکس/ دیدار محسن چاوشی با خوانندۀ خارجنشین!
- ناگفتههای «سیما بینا» در آستانه ی 75 سالگی
- آنجلینا جولی معشوقه ی شیطان میشود!
- جواد رضویان و بهنوش بختیاری همبازی می شوند
- هفت بازیگر ایرانی که وزن کم کرده اند
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- سانسور عجیبِ پاهای یک زن در شبکۀ نسیم!
- لوکیشن های تکراری در 3 سریال پر مخاطب!
- خاطرات تلخ یک بازیگر زن از آزارهای جنسی
- «ماه پیشونی 2» جلوی دوربین می رود + عکس های تست گریم
- حضور بدلِ آنجلینا جولی در یک فیلم ایرانی
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت1)/دختر خوب و دختر گمشده!
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- تازه ترین آمار فروش فیلمهای سینمایی
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- افشاگری پرنسس دایانا در مستندی بحث برانگیز
- عکس: مراسم تشییع پیکر حبیب الله کاسه ساز
- توضیحات کامل احمد نجفی درمورد اعتراض هایش: من تنها نیستم اما کار خودم را تنها انجام میدهم!
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- همه چیز دربارۀ حضور بازیگر زن ترکیه در ایران
- یک واکنش به سحر قریشی و لیلا اوتادی/ چشم و ابروی زیبا در این شهر زیاد است!
- راز فیلم ارتباط جنسی زهرا امیر ابراهیمی فاش شد/ چه کسی سی دی «زهره» را پخش کرد؟!
- 12 گام برای نوشتن یک فیلمنامه ی انیمیشن
- خواننده های نسل جدید با کدام آهنگ ها معروف شدند؟
- فصل دوم سریال «نفس» امسال جلوی دوربین می رود
- آیا جواد یساری به سرنوشتِ حبیب دچار میشود؟
- عکس:تولد مهران غفوریان در کنار هنرمندان
- صد نقشِ فراموش نشدنی سینما و تلویزیون ایران
- کچلهای سینما، از جمشید آریا تا صفر کشکولی!
- تصادف رضا عطاران؛ حادثه ای که به خیر گذشت!
- زیباترین بازیگران زن ایرانی در رتبه بندی جهانی
- شکایت خانواده آتنا اصلانی از امیر تتلو
- فیلمِ کاملِ سکانسِ سانسور شده و جنجالی پایتخت
- «خانۀما» یک برنامۀ خط شکن در تلویزیون است
- برگزاری کنسرت همایون شجریان در لندن
- شاهد احمد لو و ویدا جوان در حمام عمومی!
- ببینید: زن و شوهری که در30 فیلم، نقش خودشان را بازی کرده اند!
- جای خالی فیلسازان زن در جشنوارۀ سی و ششم
- درخواست ترانه علیدوستی از حسن روحانی
- «تتلو» میتواند سرود تیم ملی را بخواند؟!
- کدام هنرمندان در امور خیریه فعالند؟
- 10 فیلمی که حتی مردان را هم به گریه میاندازد!
- عیاری: تلخی جامعه از فیلمهای من بیشتر است!
- انتشار یک فیلم کودکانه در شبکه نمایش خانگی
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- «روتوش» بهترین فیلم کوتاه جشنواره کراکوف
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- برگزیدگان هفدهمین جشن حافظ معرفی شدند/ گلزار بالاخره جایزه گرفت!
- رقابت ۲۵ انیمیشن بلند برای اسکار ۲۰۱۹
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت2)/ چشمان کاملا بسته!
- ناگفته های کارگردان ایرانی درباره بازیگری زن بدنام / روی چندتا عکسِ ناجور تمرکز کردند!
- عکس/ دیدار محسن چاوشی با خوانندۀ خارجنشین!
- ناگفتههای «سیما بینا» در آستانه ی 75 سالگی
- آنجلینا جولی معشوقه ی شیطان میشود!
- جواد رضویان و بهنوش بختیاری همبازی می شوند
- هفت بازیگر ایرانی که وزن کم کرده اند
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- سانسور عجیبِ پاهای یک زن در شبکۀ نسیم!
- لوکیشن های تکراری در 3 سریال پر مخاطب!
- خاطرات تلخ یک بازیگر زن از آزارهای جنسی
- «ماه پیشونی 2» جلوی دوربین می رود + عکس های تست گریم
- حضور بدلِ آنجلینا جولی در یک فیلم ایرانی