نگاهی به حواشی انتشار نسخۀ غیر رسمی فیلم جدید سعید روستایی

برادران لیلا که بودند و چه کردند؟

جمشید خاوری

برادران لیلا چه ماجرایی دارند؟

این فیلم درباره دختر مجردی به نام لیلاست که در آستانۀ چهل سالگی تمام زندگی خود را صرف مراقبت از پدر و مادرش کرده است. در شرایط بد اقتصادی و تشدید تحریم های بین المللی علیه ایران، لیلا و برادرانش تصمیم می گیرند با خرید مغازه ای در یک پاساژ، آنجا مشغول به کار شده و یک تجارت خانوادگی راه بیاندازند اما مخالفت پدر و تفکرات خودخواهانۀ او همه چیز را به هم می ریزد...

"برادران لیلا" با فیلمنامه ای از سعید روستایی پاییز و زمستان 1400 در تهران فیلمبرداری شد و به علت طولانی شدن مراحلِ پس تولید، به جشنواره چهلم فیلم فجر نرسید تا دو ماه بعد، نخستین نمایشش در جشنوارۀ کن باشد. بعد از این اتفاق در خرداد 1401 وزارت ارشاد به دلیل اینکه "برادران لیلا"  بی اجازه و بدون اعمال سانسورهای مد نظر آنها در جشنواره کن شرکت کرده فیلم را توقیف کرد.

فیلم از کجا لو رفت؟

روزهای آخر اسفند 1401 نسخه قاچاق "برادران لیلا" در فضای مجازی منتشر شد . این فیلم که تابستان سال قبل، توسط یک شرکت فرانسوی در سینماهای چند کشور اکران شده بود بلافاصله پس از اکران آنلاین در فرانسه، سر از سایت ها و شبکه های فارسی زبان درآورد و تعطیلات نوروزی باعث شد عده زیادی فرصت تماشای این فیلم را بدست آورند.

"برادران لیلا" هفتاد میلیارد می فروخت!

سید جمال ساداتیان که مسئولیت پخش فیلم «برادران لیلا» در ایران را به عهده دارد تخمین زده که حدود سی میلیون نفر در تعطیلات نوروزی این فیلم را دیده اند و در دید و بازدیدهای نوروزی، صحبت درباره «برادران لیلا» حرف اول مهمانی ها بوده است. او همچنین گفته در خوش بینانه ترین حالت، «برادران لیلا» بالای 70 میلیارد می فروخت که می توانست مرهمی برای اقتصاد بحران زده سینمای امروز ایران باشد.

ساداتیان اظهار داشته نگاه امنیتی همانطور که روی اکثر مسائل کشور  سایه افکنده، در حوزه هنر هم  با شدت بیشتری وجود دارد و اهالی سینما این دخالت ها را بیشترحس می کنند . درباره فیلم «برادران لیلا» تا جایی  که می دانم موضوع امنیتی شده  و از آنجایی که  سازمانهای امنیتی در کشور کثرت دارد  و سلائق  آنها با هم متفاوت است به همین دلیل گاهی صاحبان فیلم ها در حالت بلاتکلیفی قرار می گیرند و همین مساله باعث شد تصمیم گیری در مورد نمایش فیلم  «برادران لیلا» از دست وزارت ارشاد خارج شود.

بگو مگوهای مجازی و یک سوال مبهم

هفته اول فروردین امسال، سعید روستایی در اینستاگرامش ضمن تشکر از مردمی که به فیلم لطف داشتند، بدون ابراز ناراحتی از پخش شدن نسخه قاچاق فیلم، اظهار امیدواری کرد که وزارت ارشاد سختگیری نکند تا نسخه کامل و بدون سانسورِ فیلم  (که ظاهرا 2 ساعت و 45 دقیقه است) در ایران اکران شود!! اما روح الله سهرابی یکی از مسئولین وزارت ارشاد با عمدی خواندن انتشار غیرقانونی فیلم که به گفته وی محتوایی تلخ و ناامید کننده دارد؛ این اقدامِ روستایی را فرار رو به جلو دانست و اعلام کرد نسخه فعلی بدون حتی یک ثانیه اصلاح و ممیزی منتشر شده است.

مخالفان و طرفداران فیلم چه می گویند؟

در فرهنگ ما حفظ حرمت بزرگترها و سالخوردگان لازم و واجب است. اما لیلای این فیلم، نه تنها احترام والدینش را نگه نمی دارد بلکه به صورت پدرش هم سیلی می زند که البته اگر فیلم را دیده باشید می بینید که دلایل خاص خودش را دارد.

اکثر منتقدینی هم که فیلم را دوست ندارند روی همین نکته دست گذاشته اند و "برادران لیلا" را ضد خانواده و ارزشهای اخلاقی دانسته اند. اما در مقابل، منتقدانی هم هستند که می گویند این فیلم،به شرایط و مناسبات خانوادگی "توهین" نکرده بلکه " نقد" کرده! نقدی برای برون رفت از وضعیت فعلی و رسیدن به فردایی بهتر. فردایی که در آن پیرسالاری و رسوم ناموجه کنار رفته باشند و دیگر نتوانند دمار از روزگار خانواده درآورند.

ضمنا کسانی که با عنایت به این سکانس، می گویند فیلم، بدآموزی دارد شاید متوجه نشده اند که این سیلی در ظاهر به صورت پدر زده می شود اما در واقع ضربه ای است بر پیکر استبداد و زورگویی و تحمیل عقاید. در همین راستا عده ای نیز فیلم را سیاه نما و ضد نظام دانسته اند.

بازیگران چه کرده اند؟

مثل ساخته های قبلی روستایی، بازیگران این فیلم نیز حضور قابل قبولی دارند. از یک طرف کارگردان، برای کاراکترهایی که نوشته بازیگران توانمندی را انتخاب و به خوبی آنها را هدایت کرده و از طرف دیگر، بازیگران نیز به اندازه و فکر شده در قالب شخصیت ها فرو رفته اند. در ابتدا باید به سعید پورصمیمی اشاره کنم. بازیگر پیشکسوتی که همیشه خوب بوده ولی بهترین بازی اش را در این فیلم ارائه کرده است. پورصمیمی آنقدر دقیق در قالب یک پدر مستبد و مفلوک فرو رفته که همزمان حس تنفر و ترحم را در تماشاگران برمی انگیزد.

و بعد از او فرهاد اصلانی، نوید محمد زاده، پیمان معادی، ترانه علیدوستی و محمدعلی محمدی که اثری قابل قبول در کارنامه خود به جا گذاشته اند.

زمان فیلم طولانی تر این این نمی شود!

نسخه منتشر شدۀ "برادران لیلا" دو ساعت و 33 دقیقه است. در باره اینکه آیا قصه اصلی، پتانسیل روایت در این زمان طولانی را دارد یا خیر، جوابم منفی است. به عنوان کسی که هم به عنوان فیلمنامه نویس و هم به عنوان تدوینگر، کارهای کوچکی در سینما و تلویزیون انجام داده ام پس از تماشای دوبارۀ فیلم، به این نتیجه رسیدم که با تدوین مجدد و حذف خرده پیرنگهایی که نقش مهمی در قصه اصلی ندارند؛ می توان 30 تا 45 دقیقه از تایم فیلم را کم کرد.

این البته جدا از شعارهای گل درشتی است که در قالب دیالوگ از زبان بازیگران بیرون می آید.

و تهیه کننده ای که امیدوار است!

اما جواد نوروزبیگی تهیه کننده فیلم که طی یکسال اخیر دوندگی های زیادی برای رفع توقیف آن انجام داده،  علارغم همه این اتفاقات، همچنان امیدوار است که وزارت ارشاد و نهادهای مربوطه به نسخه کامل این فیلم مجوز اکران بدهند تا در قالب یک مینی سریالِ چهار پنج قسمتی برای تماشاگرانی که منتظر اکران قانونی این اثر در ایران هستند منتشر شود تا بلکه قسمتی از هزینه های ساخت فیلم جبران گردد.