نگاهی به دو فیلم جنجالی که بر اساس زندگی قاتل زنان خیابانی ساخته شده اند
نگاهی به دو فیلم جنجالی که بر اساس زندگی قاتل زنان خیابانی ساخته شده اند
کدام عنکبوت، سینمایی تر است؟!
جمشید خاوری
سعید حنایی مرد چهل ساله ساکن مشهد که شغلش کارگری بود و زن و سه فرزند داشت در فاصله سالهای 1379 تا 1380 اقدام به قتل 16 زن خیابانی نمود با این دیدگاه که جامعه باید از فساد پاک شود. بعد از مدتها تلاش پلیس بالاخره وی دستگیر شد و رسانه ها به او لقب "قاتل عنکبوتی" دادند. حنایی یکی از جنجالی ترین پرونده های قتل های زنجیره ای در ایران را رقم زد و تا مدتها سوژه محافل بود.
درباره این پرونده صدها مقاله و گزارش نوشته شده اما در عرصه سینما تنها سه اثر وجود دارد. نخست مستندی به نام "و عنکبوت آمد" ساخته ی مازیار بهاری که نقد آن به خاطر ساختار مستندگونه اش در این مقال نمی گنجد. دیگری فیلم سینمایی "عنکبوت" ساخته ابراهیم ایرج زاد که سال 98 ساخته و سال 1400 در سینماهای کشور اکران شد و بالاخره فیلم سینمایی "عنکبوت مقدس" به کارگردانی علی عباسی محصول 2022 که به عنوان نمایندۀ کشور دانمارک در اسکار امسال حضور دارد .
از خرداد امسال که "عنکبوت مقدس" در جشنواره کن جایزه گرفت و بعد نسخه قاچاقش در اینترنت پخش شد، افراد زیادی آن را دیدند و موجی راه افتاد که علی عباسی فیلمی موهن و ضد مذهبی ساخته است. ابراهیم ایرج زاد نیز اعلام کرد که عباسی برای ساخت فیلمش پا روی ردپای او گذاشته است!
در این جا به طور مختصر، دو فیلم "عنکبوت" و "عنکبوت مقدس" را از منظر پای بندی به واقعیات پرونده و مستند نمایی بررسی می کنیم.
*کدام فیلم به واقعیت وفادارتر است؟
به نظرم فیلمی که ایرج زاد ساخته با آنچه از این پرونده روایت شده نزدیک تر است. از تعرض یک راننده مسافرکش به همسر حنایی که انگیزه اصلی او برای شروع قتل ها بوده تا شخصیت پردازی و نمایش روابط خانوادگی قاتل و زمینه های اجتماعی وقوع جرم. هر چند این فیلمساز جوان مشهدی با محدودیت های زیادی مواجه بوده؛ از عدم اشاره به باورهای مذهبی قاتل گرفته تا اسم نبردن از شهر محل وقوع قتل ها و حتی دستوری مبنی بر اینکه بازیگرها نباید لهجه مشهدی داشته باشند! اما عباسی که این محدودیت ها را نداشته، در فیلمش به همه این موارد اشاره و روی این نکته نیز تاکید کرده که انگیزه قتل ها باورهای مذهبی سعید حنایی بوده که این با آنچه در منابع دیگر، "انتقام" و "اعتقادات افراطی" ذکر شده، مغایرت دارد.
البته این را هم باید در نظر گرفت که فیلمسازی در ایران همواره با سدی به نام سانسور مواجه است. بنابراین برای نشان دادن برخی واقعیت ها – که عمدتا به شکل گیری درام و پیشبرد قصه و شخصیت پردازی آدمهای فیلم کمک شایانی می کند- محدودیت وجود دارد اما عباسی که در خارج از ایران، آزادی عمل بیشتری داشته در فیلمش به اقتضای قصه، چند صحنه از فعالیت کارگران جنسی و شیوه خشونت بار قتل ها را به نمایش گذاشته است.
*خبرنگاری که زائیده خیال است!
تفاوت دیگر، در نوع روایت داستان است. عباسی فیلمش را از نگاه یک خبرنگار (با بازی زهرا امیر ابراهیمی) روایت می کند که خودش را به عنوان طعمه سر راه قاتل قرار می دهد تا پرده از هویت او بردارد. در حالیکه در واقعیت چنین نبوده است و مهدی کاهانی قدیمی ترین خبرنگار حوادث استان خراسان که نخستین بار این قتل ها را رسانه ای کرده، گفته که در ابتدا فقط نشریات محلی مثل قدس و خراسان به این ماجرا می پرداختند و پای خبرنگاران تهرانی زمانی به این پرونده باز شد که قاتل دستگیر شده بود.
نکته دیگری که در ساختۀ عباسی وجود دارد اشاره به همدلی افراد مذهبی با حنایی و دفاع از انجام قتل هاست که به آن غلظت در واقعیت اتفاق نیفتاده و فیلمساز به طور مغرضانه ای از فیلمش به عنوان وسیله ای برای خدشه دار کردن ارزشها و مقدسات دینی مسلمانان استفاده کرده است. اتفاقی که اعتراض هنرمندان داخلی و مسئولین فرهنگی را به دنبال داشته است.
در مورد پایان بندی نیز شیوه اعدام قاتل در "عنکبوت مقدس" با جزئیات به تصویر کشیده شده که در نسخه ایرانی فیلم، چنین چیزی دیده نمی شود و ایرج زاد فیلمش را با دستگیری قاتل به پایان رسانده است.
*چرا در مشهد اجازه فیلمبرداری داده نشد؟
واقع نمایی هر اثر سینمایی با فیلمبرداری در اتمسفر جغرافیایی محل وقوع داستان ارتباطی تنگاتنگ دارد اما در این ماجرا نه فیلمساز داخلی و نه خارجی هیچ کدام اجازه فیلمبرداری در شهر مشهد و محله هایی که قتل ها در آن رخ داده را نداشته اند.
ایرج زاد بیشتر سکانس هایش را در تهران گرفته و عباسی نیز به کشور اردن رفته و تلاش کرده فضای داخل ایران را بازسازی کند. اما نتیجه شاید برای تماشاگران غیرایرانی عادی باشد اما برای تماشاگران داخل ایران، باورپذیر نیست. چرا که فضای زیستی یک کشور عربی، شاید در کلیات شبیه فضای شهر های ایران باشد اما در جزئیاتی مثل تابلو معابر و ماشین های داخل خیابان خیر. به همین دلیل جز در صحنه های داخلی مثل دادگاه و منزل قاتل و طراحی لباسها، این واقع گرایی موفقیت چندانی نداشته است.
*ساختار کدام فیلم حرفه ای تر است؟
فیلم ایرج زاد از لحاظ ساختاری ارزشمندتر از فیلم عباسی است. اما اینکه چرا فیلم "عنکبوت" در جشنواره های داخلی مورد توجه قرار نگرفته ولی "عنکبوت مقدس" همواره دارد در جشنواره های رنگارنگ خارجی تحویل گرفته می شود را باید در سیاست های پشت پرده و عموما ضد ایرانیِ آن جشنواره ها دانست.
- مطالب مرتبط
- برادران لیلا که بودند و چه کردند؟
- یادداشتی درباره فیلم "چپ راست"
- نگاهی به فیلم سراسر شب/ خسته و پُر مَلال!
- نگاهی به فیلم جمشیدیه / از کوره در رفتن!
- نگاهی به فیلم "پاپ"/ عشق و چیزهای دیگر
- نگاهی به بنفشه آفریقایی/ مردانگی های یک زن!
- نقد کوتاهی بر فیلم لتیان/، دربارۀ اِلی و دربارۀ یاسی!
- نقد کوتاهی بر فیلم "هفت و نیم"/فقط گفتن و رفتن!
- نقد کوتاهی به فیلم «بی وزنی»: چیزی شبیه اسمش!
- نقدی بر فیلم «طلا»/ بازگشت به «دربند»!
نظرات کاربران
- 20 فیلم جنجالی که نباید با همسر یا نامزدتان تماشا کنید! (قسمت1)/دختر خوب و دختر گمشده!
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- ببینید: زن و شوهری که در30 فیلم، نقش خودشان را بازی کرده اند!
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- عکس/ تیپ مردانۀ نيوشا ضيغمى در فيلم «هشتگ»
- نگاهی به چند اثر حاضر در جشنواره فیلم فجر
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- سرنوشتِ دکورهای میلیاردی سریال «مختارنامه»/ به فیلمبرداران «عروسی» اجاره داده می شود!
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- صد نقشِ فراموش نشدنی سینما و تلویزیون ایران
- عکسهای بدون حجاب بازیگر معروف ایرانی در کانادا
- عکس: مریل استریپ در 19 نقش متفاوت
- ثبت یک رکوردِ تاریخی در سینمای آمریکا
- یک بازیگر زن سینما و تلویزیون، کشف حجاب کرد!
- ده فیلم مناسب برای درون گراها و انزوا طلبان!
- آنجلینا جولی معشوقه ی شیطان میشود!
- نگاهی به فیلم سراسر شب/ خسته و پُر مَلال!
- نگاهی به فیلم جمشیدیه / از کوره در رفتن!
- «دورهمی» در صدر پرمخاطب های تلویزیون
- نامگذاری خیابانی به نام شجریان در تهران
- شاهد احمد لو و ویدا جوان در حمام عمومی!
- رقابت 22 فیلم در چهلمین جشنواره فیلم فجر
- نگاهی به فیلم «زیر سقف دودی» / رد پای مغشوش زیبای آمریکایی
- بازیگران ایرانی که همسران غیر ایرانی دارند+عکس
- افشاگری پرنسس دایانا در مستندی بحث برانگیز
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- انتشار یک فیلم کودکانه در شبکه نمایش خانگی
- پرستویی: من تا حالا با پول کثیف کار نکردهام
- نقد کوتاهی بر فیلم "هفت و نیم"/فقط گفتن و رفتن!
- عجیبترین اتفاقات سال 2020 در پروژههای سینمایی
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- 12 گام برای نوشتن یک فیلمنامه ی انیمیشن
- نگارش فیلمنامه سریال۳۰۰ قسمتی سیما ادامه دارد
- هزینۀ تولید فیلم و سریال چقدر گران شده است؟
- تجاوز به هنرپیشه زن با هماهنگی کارگردان معروف!
- سانسور عجیبِ پاهای یک زن در شبکۀ نسیم!
- شکایت خانواده آتنا اصلانی از امیر تتلو
- چرا نوازندگانی مثل بیژن مرتضوی، خواننده شدند؟
- نگاهی به بنفشه آفریقایی/ مردانگی های یک زن!
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- لیلا حاتمی و همهی معشوقههای سینماییاش
- حال خوب اجرای تئاتر در روزهای آلوده تهران
- ببینید: رونمایی از اولین تیزرسریال پایتخت۶
- برادران لیلا که بودند و چه کردند؟
- آنچه دربارۀ فیلمهای جشنواره فجر 39 نمی دانستید!
- آهنگ جدید سینا شعبانخانی به نام ناراحتم
- کانون تهیه کنندگان تئاتر تشکیل می شود
- پرفروش ترین کتاب های سال ۹۸ معرفی شدند
- فهرست همه فیلمهای تلویزیون در نوروز 1400
- رکورد عجیب یک بازیگر در زمینه کشیدن سیگار
- ویروسی بدتر از کرونا که به جانِ سینمای ایران افتاده!
- برگزاری کنسرت های ایرانی پس از ۲ ماه تعطیلی
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- شمارۀ «محمدرضا گلزار» چند؟!
- معرفی بهترین فیلم های عاشقانه 2018
- معروف ترین و پر بیننده ترین سریال های ترکی/ از عشق ممنوع تا عشق اجاره ای!
- ببینید: زن و شوهری که در30 فیلم، نقش خودشان را بازی کرده اند!
- بشنوید: «رسم عاشقی» اثر رسول نجفیان درباره شهدا
- عکس/ تیپ مردانۀ نيوشا ضيغمى در فيلم «هشتگ»
- نگاهی به چند اثر حاضر در جشنواره فیلم فجر
- دست زدنِ مجری مرد به زن، برنامۀ زنده را به هم ریخت +ویدئو
- سرنوشتِ دکورهای میلیاردی سریال «مختارنامه»/ به فیلمبرداران «عروسی» اجاره داده می شود!
- نکات اولیه ای که هر فیلمنامه نویس باید بداند
- صد نقشِ فراموش نشدنی سینما و تلویزیون ایران
- عکسهای بدون حجاب بازیگر معروف ایرانی در کانادا
- عکس: مریل استریپ در 19 نقش متفاوت
- ثبت یک رکوردِ تاریخی در سینمای آمریکا
- یک بازیگر زن سینما و تلویزیون، کشف حجاب کرد!
- ده فیلم مناسب برای درون گراها و انزوا طلبان!
- آنجلینا جولی معشوقه ی شیطان میشود!
- نگاهی به فیلم سراسر شب/ خسته و پُر مَلال!
- نگاهی به فیلم جمشیدیه / از کوره در رفتن!
- «دورهمی» در صدر پرمخاطب های تلویزیون
- نامگذاری خیابانی به نام شجریان در تهران
- شاهد احمد لو و ویدا جوان در حمام عمومی!
- رقابت 22 فیلم در چهلمین جشنواره فیلم فجر
- نگاهی به فیلم «زیر سقف دودی» / رد پای مغشوش زیبای آمریکایی
- بازیگران ایرانی که همسران غیر ایرانی دارند+عکس
- افشاگری پرنسس دایانا در مستندی بحث برانگیز
- ماجرای مرگ برادرِترانه علیدوستی درچهارشنبه سوری
- انتشار یک فیلم کودکانه در شبکه نمایش خانگی
- پرستویی: من تا حالا با پول کثیف کار نکردهام
- نقد کوتاهی بر فیلم "هفت و نیم"/فقط گفتن و رفتن!
- عجیبترین اتفاقات سال 2020 در پروژههای سینمایی
- فیلم هایی که بحران های زندگی زناشویی را نمایش دادند
- 12 گام برای نوشتن یک فیلمنامه ی انیمیشن
- نگارش فیلمنامه سریال۳۰۰ قسمتی سیما ادامه دارد
- هزینۀ تولید فیلم و سریال چقدر گران شده است؟
- تجاوز به هنرپیشه زن با هماهنگی کارگردان معروف!
- سانسور عجیبِ پاهای یک زن در شبکۀ نسیم!
- شکایت خانواده آتنا اصلانی از امیر تتلو
- چرا نوازندگانی مثل بیژن مرتضوی، خواننده شدند؟
- نگاهی به بنفشه آفریقایی/ مردانگی های یک زن!
- کمدین هایی که نقش جدی بازی کردند/ از مهران غفوریان تا رضا عطاران و جواد عزتی
- لیلا حاتمی و همهی معشوقههای سینماییاش
- حال خوب اجرای تئاتر در روزهای آلوده تهران
- ببینید: رونمایی از اولین تیزرسریال پایتخت۶
- برادران لیلا که بودند و چه کردند؟
- آنچه دربارۀ فیلمهای جشنواره فجر 39 نمی دانستید!
- آهنگ جدید سینا شعبانخانی به نام ناراحتم
- کانون تهیه کنندگان تئاتر تشکیل می شود
- پرفروش ترین کتاب های سال ۹۸ معرفی شدند
- فهرست همه فیلمهای تلویزیون در نوروز 1400
- رکورد عجیب یک بازیگر در زمینه کشیدن سیگار
- ویروسی بدتر از کرونا که به جانِ سینمای ایران افتاده!
- برگزاری کنسرت های ایرانی پس از ۲ ماه تعطیلی